"Kanada'ya nasıl giderim" sorusu en fazla aldığım soru. Elbette bu sorunun tek bir cevabı yok. Bu yazıda tüm seçenekleri özet bir şekilde anlatmaya çalışacağım.
1- Ziyaretçi Olarak
Kanada'ya ziyaretçi vizesiyle gelen kişilerin ülkeye girişte farklı bir karar verilmedikçe 6 ay boyunca ülkede kalmaları mümkün. Bu süre içinde çalışamazlar ancak 6 aydan kısa süreli eğitim ve kurslara katılabilirler.
Bu kapsama çocukları Kanada'da öğrenim görürken onlara eşlik etmek için Kanada'da ziyaretçi statüsüyle bulunan ebeveynler de giriyor. Eğer ülkeye girişte daha uzun süreli bir "visitor record" verilmemişse ebeveynlerin Kanada'dan ayrılmadan çocuklarının eğitim durumu nedeniyle statülerini uzatma başvurusu yapmaları mümkün.
SX1 tipi vize alan kişilerin de statüleri bu kapsama giriyor. Bu vize türü kişinin Kanada'da 6 aydan kısa süreli bir eğitim programına kabul edildiğini ve programın süresinden dolayı Study Permit almaktan muaf olduğu anlamına geliyor. Kişi her ne kadar buraya öğrenci olarak gelse de statüsü "ziyaretçi" oluyor.
Bunun yanı sıra International Mobility programı kapsamında ziyaretçi vizesiyle gelerek Kanada'da çalışabilmek de mümkün. Bu kapsamda örnek olarak performans sanatçılarını, konuk konuşmacıları, habercileri ve sporcuları verebiliriz. Tabii her kategorinin bir takım şartları mevcut; belirli kalış süreleri gibi.
Ayrıca Kanada vatandaşı ya da kalıcı oturum izni sahiplerinin ebeveynleri ya da büyükanne, büyükbabaları Super Visa adı verilen ve bir girişte 2 yıl kalınmasına izin verilen ziyaretçi vizesi türünden faydalanabilirler.
2- Öğrenci Olarak
Study Permit alarak Kanada'ya gelen kişiler öğrenim izinlerinin süresi kadar Kanada'da kalabilirler. Onaylı bir kurumda tam zamanlı öğrenci olmaları halinde (dil okulu haricinde) haftada 20 saate kadar kampüs dışında çalışabilirler. Kampüs içinde işlerde de çalışmaları mümkün ve bunda herhangi bir saat sınırı yok. Ayrıca ara tatillerde tam zamanlı olarak çalışabilirler. Ancak bu iznin mutlaka Study Permit dokümanında belirtilmiş olması gerekiyor. Belirtilmemesi iki anlama gelir: Kişinin programı ona bu çalışma iznini sağlamıyordur ya da belge düzenlenirken bir hata yapılmıştır; o durumda da belgede düzeltme yapılması için başvuru yapılması gerekir.
Öğrenciler eğer şartları yerine getirirlerse öğrenim süreçlerinin sonunda çalışma izni başvurusu yapabilirler.
İlgili yazılar: Kanada'ya Öğrenci Olarak Gelmek Göçmenliği Kolaylaştırır mı?
3- Çalışan Olarak
Kişilerin Kanada'ya 'temporary foreign worker' (geçici süreli yabancı çalışan) olarak gelmeleri mümkün. Ancak çalışma izni almak sanıldığından daha karmaşık bir süreç. Aslına bakarsanız bu süreçte, sıra kişinin çalışma izni başvurusu yapmasına gelene dek Kanada'daki işverenin izlemesi gereken bir takım prosedürler var.
Diyelim ki Kanada'da bir şirketin bir çalışana ihtiyacı var ve bu pozisyon için yabancı bir çalışan istihdam etmek istiyor. Bunu yapabilmek için yabancı çalışana iş teklifinde bulunmadan önce, devlete LMIA (Labour Market Impact Assessment) denilen bir başvuruda bulunması gerekiyor.
Bu başvurunun en basit şekliyle amacı; işverenin devlete Kanada'da (vatandaş ya da kalıcı oturum sahibi) bu işi yapacak birini bulamadığını kanıtlaması ve bu iş için neden yabancı bir çalışana ihtiyaç duyduğunu anlatması. İşveren bu başvuru sürecinde devlete yabancı çalışan istihdam etmek istediği her pozisyon için $1,000 ödüyor. Önemli bir ayrıntı; işverenin bu parayı istihdam etmeyi düşündüğü çalışandan istemesi yasal değil.
Başvuru aşamasında işverenden istenen pek çok bilgi ve belge oluyor. Söz konusu pozisyona Kanada'dan birini bulamadığını kanıtlayabilmek için işverenin bir ay süreyle Kanada Hükümetinin iş arama sitesinde ve ek olarak iki ayrı mecrada daha ilan vermiş olması gerekiyor. Buna ek olarak ilanlara başvuru gelmişse neden başvuranların işe uygun olmadığını da açıklaması isteniyor.
Eğer yapılan başvuru sonucunda işverenin bu çabaları ve yabancı çalışan istihdam etme isteği uygun bulunursa LMIA sonucu olumlu oluyor ve işveren yabancı çalışanı istihdam etmek için onay almış oluyor.
Bundan sonra kişi işverenin aldığı LMIA'in bir kopyasıyla söz konusu pozisyon için çalışma izni başvurusu yapabiliyor. Eğer kişinin çalışma izni başvurusunun reddine neden olabilecek bir durum söz konusu değilse kişi üzerinde yalnızca ona iş teklifinde bulunmuş işverenin adı olan çalışma iznini alabiliyor. Bu çalışma izninin süresi LMIA'de belirtilen süre kadar oluyor. Bu tür bir çalışma izni ile kişinin başka bir işveren için çalışma şansı olmuyor. Eğer farklı bir işte çalışmak isterse yeni işverenin de aynı LMIA sürecinden geçmiş olması gerekiyor.
Kişi Kanada'da bulunduğu süre boyunca Temporary Foreign Worker (geçici süreli yabancı çalışan) statüsünde oluyor.
Pek çok pozisyon için Kanada'dan işin gerekliliklerine uygun çalışan bulunabildiği için LMIA başvurusu işveren için zahmetli bir süreç oluyor. Diğer bir deyişle, söz konusu pozisyonun LMIA onayı alabilmesi için Kanada'da bulunması zor bir iş kolunda olması gerekiyor. Ayrıca bazı iş kolları (doktor, avukat, öğretmen gibi) 'regulated' (düzenleyici bir kurum tarafından lisans ya da sertifika gerektiren) olduğu için işverenin eyalet ya da ülke standartlarını karşılamayan kişileri istihdam etmesi mümkün olmuyor.
İlk kısımda bahsettiğim çalışma izni türü "employer-specific work permit" (işverenin belirli olduğu çalışma izni) olarak ifade ediliyor.
Bu tür bir iş teklifi alınca, eğer pozisyon Nitelikli Çalışan Kategorisine giriyorsa kişinin kalıcı oturum izni başvurusu yapması da mümkün. Geçerli bir iş teklifinin pozisyonun türüne göre Express Entry başvurusuna 50 ya da 200 puan katkısı oluyor.
İkinci tür çalışma izni de "open work permit" (açık çalışma izni). "Open work permit" sahibi olan kişi, izninin süresi boyunca Kanada'da herhangi bir işveren için çalışabiliyor. Bu tür çalışma iznine yabancı bir çalışanın direkt olarak başvurma şansı yok. "Open work permit" başvurusu yapabilecek olan kişiler şu şekilde:
Kanada'da Kanada hükümeti tarafından tanınan bir öğrenim kurumundan mezun olup "post-graduation work permit" (mezuniyet sonrası çalışma izni) uygunluğu olan kişiler
Kanada içinde kalıcı oturum izni başvurusu yapmış kişiler
Kanada içinde kalıcı oturum izni başvurusu yapmış kişilerin başvurularına dahil ettikleri aile bireyleri (çocuk ve eş)
Kanada'da öğrenim izni olan (dil okulu öğrencisi hariç) öğrencilerin eşleri ya da partnerleri (partner olarak tanımlanması için bir takım kriterler var)
Kanada'da çalışma iznine sahip kişilerin eşleri ya da partnerleri
(Bu listeye eklenebilecek birkaç madde daha mevcut ancak yazının kapsamı dışında olduğu için o maddeler, dahil etmedim. Örneğin, Kanada'da iltica başvurusu yapmış kişiler, vs.)
4- Kalıcı Oturum İzni (PR Statüsü) Alarak
Kalıcı oturum izni başvurusu için alternatifler ekonomik göçmenlik programları ve aile sponsorluğu olarak ikiye ayrılıyor.
Ekonomik programlar oldukça çeşitli ve her birinin uygunluk kriterleri birbirinden farklı. Aşağıdaki grafikte tüm ekonomik göçmenlik programlarını ana hatlarıyla görebilirsiniz. Eyalet Aday Programları Nunavut hariç tüm bölge ve eyaletlerde var olan programlar ve sayısı sekseni aşkın. Onları da hitap ettikleri kitlelere göre grupladım.
Bu programlarla ilgili yazdığım yazılar mevcut. Aşağıdaki bağlantılardan ulaşabilirsiniz:
Aile sponsorluğu ise Kanada göçmenlik sisteminin temel öğelerinden biri olan aile birleşimini destekleyen bir program. Bu program Kanada'da PR ya da vatandaş statüsünde olan kişilerin aile bireylerine PR statüsü kazandırabilmelerine imkan sağlıyor. Sponsor olunabilecek aile bireyleri şu şekilde:
Eş ya da partner (partner olarak uygunluk sağlayabilmenin bir takım şartları var)
22 yaş altı çocuk
Ebeveyn, büyükanne veya büyükbaba
18 yaşından küçük, evli olmayan ve ebeveynleri ölen kardeş, yeğen veya torun
Bunun yanı sıra eğer PR ya da vatandaş olan kişinin Kanada'da PR ya da vatandaş olan bir yakını ve sponsor olabileceği herhangi bir yakını yok ise istediği tek bir akrabasına yaşına bakılmaksızın sponsor olabiliyor.
Biraz da vatandaşlıktan bahsedelim. Vatandaşlık bu yazıdaki maddelerden biri değil çünkü Kanada'da direkt olarak vatandaşlık almak mümkün değil. Kişilerin öncelikle kalıcı oturum izni yani PR statüsü almaları gerekiyor.
Kalıcı oturum izni aldıktan sonra yerine getirilmesi gereken şartlar şu şekilde:
Son 5 yıl içinde 1,095 gün (3 yıl) Kanada'da yaşamış olmak. Bu sürenin içinde ziyaretçi, geçici çalışan ya da öğrenci olarak geçirilen zamanlar da sayılıyor ama her gün yarım gün olarak sayılıyor ve 1 yıldan sonrası da sayılmıyor. Örneğin kişi burada 1 yıl öğrenci, 1 yıl da çalışma izniyle yaşadıktan sonra kalıcı oturum izni alırsa, vatandaşlık başvurusu yaptığı zaman PR olarak geçirdiği zamana ek olarak 1 yıl da öğrenci ve çalışan olarak geçirdiği zamandan ekleniyor. Ama örneğin toplam 3 yıl öğrenci ya da çalışan olarak geçirmişse eklenen süre yine 1 yıl olabiliyor.
Son 5 yıl içinde 3 yıl tam ya da kısmi olarak kişisel gelir vergisi bildirimi yapmış olmak.
Kişi 18-54 yaşları arasındaysa ülkenin ana dillerinden birinde (İngilizce ya da Fransızca) dil yeterliliği belgelemek. (CLB 4 seviyesinde ya da daha yüksek yeterlilik gerekiyor.)
Kanada vatandaşlarının hak ve sorumlulukları, Kanada tarihi, coğrafyası, ekonomisi, hükümet yapısı, yasaları ve sembolleri ile ilgili bilgi sahibi olduğunuzu göstereceğiniz "Vatandaşlık Testi"ne girmeniz ve 20 sorunun en az 15 tanesini doğru cevaplamanız.
Tüm bu gereklilikleri yerine getirdikten sonra da vatandaşlık yemin törenine davet ediliyorsunuz ve resmi olarak Kanada Vatandaşı oluyorsunuz.
Şunu da belirteyim, Kanada yasalarına göre kişiler hem Kanada vatandaşı hem de başka bir ülke vatandaşı olabiliyorlar. Türkiye de çifte vatandaşlığa izin veren ülkelerden. Dolayısıyla Türk vatandaşları bu konuda herhangi bir sıkıntı yaşamıyorlar.
Evet, bu yazıyla en çok sorulan soru olan "Kanada'ya Nasıl Giderim"i cevaplamış oldum. Yollar çok çeşitli ancak elbette bu yollardan birine karar vermek için uygunluğunuz olması ve doğru bir başvuru yapmanız çok önemli.
Not: Bu yazıya "mülteci statüsü"nü dahil etmedim. Bunun ilk nedeni bu konunun önem ve hassasiyeti açısından tek başına ele alınması gerektiği; ikinci nedeni ise benim iltica alanında çalışmıyor olmam. Teorik bilgim olmasının bu konuda yazı yazabilmek için tek başına yeterli olmadığını düşünüyorum.
Özelliklerinizin ziyaretçi, öğrenci ya da çalışan olarak Kanada'ya gelmek için ya da kalıcı oturum izni kapsamındaki programlardan biri için uygun olup olmadığını öğrenmek için Ön Değerlendirme Formumuzu doldurabilirsiniz.